Prawo korzystania z mieszkania w trakcie małżeństwa. Separacja, najem a prawo do lokalu. Część 1.

Prawo do korzystania z mieszkania w trakcie trwania małżeństwa przysługuje drugiemu małżonkowi.

Sytuacja zmienia się gdzie pojawia się rozwód lub separacja. Dotyczy to także umowy najmu. Warunkiem skorzystania z tej zasady prawnej jest korzystanie z lokalu mieszkalnego w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Jeśli z mieszkanie na podstawie tytułu prawnego (własność, umowa najmu mieszkania, użyczenia lokalu mieszkalnego) przysługuje jednemu tylko małżonkowi drugi małżonek ma prawo do używania, korzystania z tego lokalu. Zasada ta niejako kształtuje się na podstawie wspólności majątkowej.

Czego dowiesz się z tego wpisu:

1. Własność mieszkania a prawo do korzystania z lokalu mieszkalnego przed drugiego małżonka.
2. Umowa najmu na prawo do zamieszkania w lokalu przez małżonka.
3. Separacja a prawo do zamieszkania w lokalu przez małżonka.
4. Najem w czasie małżeństwa i po jego ustaniu.
5. Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej – napisałem też 2 cześć artykułu dotyczącą korzystania z majątku wspólnego małżonków znajdziesz go —-> pod tym linkiem <—-

Własność mieszkania a korzystanie z mieszkania przed drugiego małżonka.

Nie ulega wątpliwości , że gdy małżonkowie posiadają lokal będący częścią ich majątku wspólnego lub posiadający różne tytuły prawne, mają równy status i prawa do korzystania z tego mieszkania.

Jednakże, sytuacja staje się bardziej skomplikowana, gdy rodzina zamieszkuje lokal będący wyłączną własnością jednego z małżonków. Czy w takiej sytuacji drugi małżonek posiada jakiekolwiek prawa do użytkowania tego mieszkania? Oboje małżonkowie obowiązani są przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą założyli. Obowiązek ten polega, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Art. 28(1) Przysługujące uprawnienie do korzystania z mieszkania. Jeśli prawo do mieszkania przysługuje jednemu z małżonków, drugi małżonek ma prawo do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Postanowienia tego artykułu stosuje się odpowiednio do przedmiotów wyposażenia domowego.

Jednocześnie przedstawiam poniżej wyrok sądu, uwzględniający stosunki prawne między małżonkami, nawet w przypadku separacji.

W dniu 17 stycznia 2017 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku – I Wydział Cywilny, Sygn. akt I ACa 571/16 W wyniku zawarcia związku małżeńskiego współmałżonek osoby dysponującej samodzielnym prawem do mieszkania (domu) nabywa własne prawo podmiotowe do korzystania z tego mieszkania w trakcie trwania małżeństwa, wyłącznie w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.

Zatem pozytywne przesłanki tego prawa podmiotowego, które muszą być spełnione jednocześnie, to utrzymywanie związku małżeńskiego z osobą posiadającą odrębne prawo do mieszkania oraz korzystanie z tego mieszkania wyłącznie w celu zaspokajania potrzeb rodziny.

Bez wątpliwości małżonek korzystający z prawa podmiotowego na mocy art. 28(1) k.r.o. traci to uprawnienie w razie zakończenia stosunku małżeństwa poprzez śmierć małżonka, rozwód lub orzeczenie separacji. Również trwałe zaprzestanie korzystania z mieszkania w celu zaspokajania potrzeb rodziny przez małżonka realizującego swoje uprawnienie z art. 28(1) k.r.o. wywoła taki skutek.

Niezależnie od uprawnienia ustanowionego na podstawie art. 28(1) Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego na rzecz małżonka, który nie ma tytułu prawnego do lokalu, niewłaściwe jest postępowanie drugiego małżonka (posiadającego prawo do lokalu), który w trakcie trwania małżeństwa tymczasowo opuszcza wspólne mieszkanie lub trwale zmienia miejsce zamieszkania.

Nadal istotne jest, aby mieszkanie, będące miejscem wspólnego zamieszkiwania małżonków i zaspokajania potrzeb rodziny, pozostało przedmiotem uprawnienia małżonka bez tytułu prawnego do dalszego korzystania z niego w celu zaspokajania potrzeb rodziny.

Dlatego też bez znaczenia dla tego uprawnienia pozostaje istniejący między małżonkami ustroju majątkowego, a także ewentualna różnorodność mieszkań będących odrębną własnością każdego z małżonków, ponieważ prawo podmiotowe wynikające z art. 28(1) Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego uprawnia do korzystania z mieszkania będącego odrębną własnością drugiego małżonka, które służy rodzinie do zaspokajania jej potrzeb mieszkaniowych.

Wyrok
Sądu Okręgowego w Nowym Sączu
z dnia 12 września 2013 r.
III Ca 553/13

Wprowadzony ustawą z dnia 16 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 162, poz. 1691) art. 28 1 KRO stanowi w zdaniu pierwszym, że jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.

Trafne jest spostrzeżenie Sądu Rejonowego, że skoro strony praktycznie od początku małżeństwa mieszkały osobno, przebywanie pozwanego w spornym budynku trudno uznać za zaspokojenie potrzeb rodziny. Jednak w realiach funkcjonowania rodziny stron, można uznać, że powołany przepis dawał pozwanemu prawo do zamieszkiwania w spornym budynku. Jednak, co przeoczył Sąd Rejonowy, pozwany utracił taką możliwość na skutek prawomocnego orzeczenia separacji stron wyrokiem Sądu Okręgowego w N. z dnia 7 marca 2013 r. Wprawdzie w przypadku, gdy małżeństwo mimo formalnej separacji istnieje nadal, można założyć możliwość skorzystania przez małżonka z rozwiązania przewidzianego przez art. 28 1 KRO, jednakże tylko wtedy, gdy wymagają tego względy słuszności (M.Olczyk – Komentarz do zmiany art. 28.1 KRO).

Umowa najmu a prawo do korzystania z mieszkania przez małżonka.

Uprawnienie przyznane na podstawie art. 28(1) Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego stanowi prawo podmiotowe, co sprawia, że małżonek posiadający ten tytuł ma prawo do korzystania z mieszkania i jest uznawany za lokatora zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 611). Zgodnie z tym przepisem, lokatorem jest najemcą lokalu lub osoba korzystająca z niego na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności.

Umowa najmu a prawo do zamieszkania w lokalu przez małżonka to kwestia, która może stanowić istotny problem w przypadku rozstania się (separacji) lub rozwodu małżonków. Istnieją sytuacje, gdy jeden z małżonków zawiera umowę najmu na lokal mieszkalny, natomiast drugi małżonek korzysta z tego lokalu jako miejsca zamieszkania.

W takiej sytuacji, prawo do zamieszkania w lokalu przez małżonka może być uregulowane na różne sposoby w zależności od obowiązujących przepisów prawa oraz umów zawartych między stronami. Oto kilka potencjalnych scenariuszy:

1. Obie strony są współnajemcami: Jeśli zarówno małżonek, który zawarł umowę najmu, jak i drugi małżonek, który korzysta z tego lokalu, są wymienieni jako najemcy w umowie najmu, oboje mają prawo do zamieszkania w lokalu i korzystania z niego zgodnie z warunkami umowy.
2. Jeden małżonek jest najemcą, drugi korzysta z mieszkania: Jeśli umowa najmu została zawarta tylko przez jednego małżonka, a drugi małżonek mieszka w lokalu, wówczas prawo do zamieszkania w tym lokalu przez małżonka może być regulowane przez przepisy prawa rodzinnego, zwłaszcza jeśli mieszkanie służy do zaspokajania potrzeb rodziny.
3. Zmiana warunków najmu w przypadku rozstania się: W sytuacji rozstania się lub rozwodu małżonków, mogą wystąpić zmiany w warunkach najmu. W niektórych przypadkach, jeśli małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia co do dalszego korzystania z lokalu, może być konieczne zakończenie umowy najmu lub jej zmiana zgodnie z decyzją sądu.

Podsumowując, umowa najmu a prawo do zamieszkania w lokalu przez małżonka to kwestia która może być zależna od etapu związku – formalnie istniejącego lub też uzasadnienia realizacji istotnych potrzeb rodziny.

Separacja a prawo do zamieszkania w lokalu przez małżonka.

Konsekwencje separacji

Orzeczenie o separacji niesie za sobą skutki podobne do rozwodu małżeństwa, chyba że przepisy stanowią inaczej. Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa.
W przypadku uzasadnionych względów słuszności, małżonkowie pozostający w separacji są zobowiązani do udzielania sobie wzajemnej pomocy.

Jakie to niesie konsekwencje dla wspólnego zamieszkania lokalu lub umowy najmu?

Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Przepisy o rozwodzie stosujemy jednak także do separacji.

W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Warto o tym wspomnieć z uwagi na czasem trudne relacje będące podstawa rozwodu lub separacji. Skomplikowane przypadki także w kontekście mieszkania warto skonsultować z doświadczonym prawnikiem. Często o kontynuowaniu umowy najmu lub też sprzedaży mieszkania lub przyznaniu jednemu z małżonków decyzje sąd. przy udziale obu stron – małżonków.

Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania.

Solidarna odpowiedzialność małżonków za należności czynszowe spółdzielni mieszkaniowej. Każdy z małżonków w czasie trwania małżeństwa odpowiada solidarnie Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 września 1977 r. I CR 277/77.
Za należności czynszowe spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, zgodnie z dyspozycją art. 30
§ 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego są solidarnie odpowiedzialni oboje małżonkowie, nawet – z majątku odrębnego każdego z nich, a nie tylko ten z małżonków, który jest członkiem spółdzielni.

Co jednak ważne w przypadku odpowiedzialności wspólnej małżónków?  Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności.

Istnieje także domniemanie wspólnej odpowiedzialności małżonków za zobowiązania. Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.

O relacjach w trakcie umowy najmu przeczytasz w moim artykule dotyczącym zgody na umowę najmu w czasie obowiązywania wspólności majątkowej – Najem lokalu zgoda małżonka | jak podpisać umowę najmu | bezpieczna umowa najmu.

Kontakt i podsumowanie

Jeśli po przeczytaniu powyższego artykułu wiesz, że niezbędne jest ustalenie twojej sytuacji mieszkaniowej skontaktuj się z prawnikiem. Pomogę Ci przejść przez kwestie korzystania z mieszkania także w przypadku umowy najmu.

W przypadku konieczności skorzystania z pomocy profesjonalnego prawnika w Polsce, zrzeszonego w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie – podaję kontakt:

Dominik Nowak tel: +48 500861130, email: kontakt@dnradcaprawny.pl

Zapraszam do śledzenia moich publikacji na Instagram.

Zachęcam do pozostawienia komentarza -odpowiemy niezwłocznie.

O Autorze.