Majątek wspólny małżonków, zarządzanie i korzystanie. Część 2.

Majątek wspólny małżonków stanowi fundament ich życia materialnego oraz jest kluczowym elementem ich relacji prawnych. Prawo korzystania z tego majątku jest nie tylko zagadnieniem prawnym, ale również etycznym i emocjonalnym. Zarządzanie i korzystanie z z majątku małżonków niekiedy stanowi problem dla wspólnoty domowej. W kontekście tego obszaru niezmiennie istnieje potrzeba zrozumienia i respektowania równej roli każdej ze stron, a także dbałości o uczciwość w jego wykorzystaniu. Niestety, nieuprawnione wykorzystanie majątku wspólnego stanowi problem, który może prowadzić do poważnych konfliktów oraz zawirowań prawnych. Niniejszy artykuł skupia się na aspektach korzystania z majątku wspólnego małżonków, analizując zarówno prawa jak i obowiązki związane z posiadaniem nieruchomości oraz środków pieniężnych.

Część I mojego artykułu dotyczącego majątku wspólnego małżonków w czasie separacji znajdziesz
—–> pod tym linkiem <—–

O umowie najmu w trakcie trwania małżeństwa dowiesz się —-> pod tym linkiem <—-

1. Majątek wspólny małżonków.
2. Wyjątki – majątek osobisty małżonków.
3. Przywłaszczenie lub kradzież majątku wspólnego w czasie małżeństwa.
4. Wymiana zamków, blokada wspólnych rachunków bankowych.
5. Umowy najmu w czasie trwania małżeństwa.
6. Wynagrodzenie za korzystanie rzeczy wspólnej po rozwodzie – współwłasność.

Majątek wspólny małżonków

Wspólność małżeńska: Podstawy prawne i korzystanie z majątku wspólnego

Wspólność małżeńska, jako fundamentalny instytut prawa rodzinnego, jest uregulowana w polskim systemie prawnym przez przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przesłanki ustawowe określające zasady tej wspólności oraz uprawnienia małżonków są kluczowymi elementami tego obszaru prawa.

Podstawy prawne wspólności małżeńskiej

Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, majątek wspólny małżonków obejmuje wszystkie składniki majątkowe, które do niego w czasie trwania małżeństwa wchodzą, niezależnie od tego, czy są nabyte wspólnie, czy też przez któregoś z małżonków. Jest to fundamentalna zasada określająca zakres wspólności majątkowej oraz jej rozciągłość na wszystkie dobra i prawa nabyte w trakcie trwania związku małżeńskiego.

Korzystanie z majątku wspólnego: Uprawnienia małżonków

Ustawa przewiduje, że małżonkowie korzystają z majątku wspólnego we wspólnym zarządzie oraz w swojej własnej działalności. Oznacza to, że każdy z małżonków ma prawo do korzystania z majątku wspólnego, podejmowania decyzji dotyczących jego administrowania oraz dysponowania nim w granicach przewidzianych przez prawo.

Wnioski

Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią solidne podstawy prawne regulujące wspólność małżeńską oraz korzystanie z majątku wspólnego przez małżonków. Zasady te mają na celu zapewnienie równych praw i obowiązków dla obu stron małżeństwa, a także uregulowanie sposobu zarządzania i dysponowania wspólnym majątkiem. Jest to istotne dla zapewnienia stabilności i harmonii w życiu rodzinnym oraz ochrony interesów każdego z małżonków.

Uprawnienia małżonków a korzystanie z majątku wspólnego: analiza przepisu prawnego

Kodeks rodzinny i opiekuńczy, będący podstawowym aktem regulującym instytucje prawa rodzinnego w Polsce, precyzyjnie określa prawa i obowiązki małżonków w zakresie zarządzania majątkiem wspólnym. Artykuł 31 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi istotną część tego regulaminu, definiując uprawnienia małżonków w kwestii administrowania majątkiem wspólnym.

Treść przepisu

Art. 31 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że żaden z małżonków nie może samodzielnie rozporządzać ani obciążać majątku wspólnego w sposób sprzeczny z zasadami racjonalnego gospodarowania, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jest to kluczowe postanowienie, które nakłada na obie strony małżeństwa obowiązek wspólnego uzgodnienia i podejmowania decyzji dotyczących zarządzania wspólnym majątkiem.

Analiza przepisu

Przepis ten ma na celu zapewnienie równowagi w relacji między małżonkami oraz ochronę interesów każdej ze stron. Ogranicza on samodzielne działania jednego z małżonków w zakresie zarządzania majątkiem wspólnym, wymagając wspólnego porozumienia w takich sprawach. Jest to istotne zabezpieczenie przed ewentualnym nadużyciem czy działaniami podejmowanymi bez konsultacji drugiej strony.

Implikacje praktyczne

Przepis ten ma istotne implikacje praktyczne dla małżonków, szczególnie w sytuacjach podejmowania decyzji dotyczących większych transakcji finansowych, inwestycji czy zaciągania kredytów. Wymaga on wspólnego uzgodnienia i podejmowania decyzji, co sprzyja budowaniu zaufania i współpracy między małżonkami, a także chroni ich interesy finansowe.

Podsumowanie

Artykuł 31 § 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi istotne narzędzie regulujące uprawnienia małżonków w zakresie zarządzania majątkiem wspólnym. Jego zrozumienie i stosowanie są kluczowe dla utrzymania równowagi i harmonii w życiu małżeńskim, a także dla ochrony interesów każdej ze stron. Wprowadza on zasady współdziałania i wspólnego podejmowania decyzji, co stanowi fundament zdrowego funkcjonowania małżeństwa.

Wyjątki – majątek osobisty małżonków.

Omówiliśmy powyżej co stanowi majątek wspólny małżonków. Warto także zasygnalizować co należy do majątku osobistego małżonków.

Majątek osobisty małżonków to:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków; prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
• nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Przywłaszczenie lub kradzież a majątek wspólny małżonków w czasie małżeństwa – korzystanie z majątku wspólnego

W swoich prośbach o poradę prawną często pytacie Państwo czy w sytuacji samowolnego przejęcia majątku wspólnego dochodzi do przestępstwa. Przypuszczalnie nieuprawnionej korzystanie z majątku wspólnego może prowadzić do odpowiedzialności karnej określonej w kodeksie karnym.

Fakt istnienia współwłasności sprawia, iż małżonkowi nie przysługują w sposób wyłączny wszystkie atrybuty właścicielskie wynikające z prawa własności. Pomimo pewnej wiązki przysługujących mu własnych uprawnień, istnieje także konieczność respektowania praw przysługujących do danej rzeczy drugiemu małżonkowi, co sprawia, że taką rzecz należy traktować jako cudzą w stosunku do każdego z nich.

Małżonek dopuszczający się czynów samowolnego dysponowania majątkiem wspólnym może zatem ponosić odpowiedzialność karną za przestępstwo, polegające na kradzieży cudzej rzeczy ruchomej, o ile zostanie ustalone, że dokonując zaboru w celu przywłaszczenia zmierzał do powiększenia swojego majątku kosztem drugiego małżonka.

Innymi słowy – dla przypisania przestępstwa kradzieży konieczne jest w takiej sytuacji ustalenie, że sprawcy rozporządzającemu samowolnie przedmiotami wchodzącymi w skład majątku wspólnego nie pozostającymi w jego faktycznym władaniu towarzyszył wyraźny zamiar włączenia ich do swojego majątku odrębnego kosztem współwłaściciela.

W pełni aktualne jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z 19 grudnia 1957 roku (II KO 8/57, OSNPG 1958, nr 2, s. 21 – 22), które stwierdza, że „małżonek, który mieniem wchodzącym w skład majątku wspólnego obojga małżonków rozporządza jak własnym, czyniąc to wbrew wyraźnej woli drugiego małżonka, odpowiada na podstawie art. 257 kk lub 262 kk w zależności od okoliczności działania sprawcy”. Jeśli przedmiot, w tym także pieniądze (zgodnie z art. 115 § 9 kk), znajduje się w faktycznym posiadaniu pokrzywdzonego, dochodzi do kradzieży, natomiast jeśli sprawca nimi włada – mamy do czynienia z przywłaszczeniem. (zob. Sygn. akt II K 234/15 – uzasadnienie Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie z 2016-04-26).

Wymiana zamków, blokada wspólnych rachunków bankowych – nielegalne korzystanie z majątku wspólnego małżonków.

Możemy wyróżnić dwa typy zarzadzania środkami pieniężnymi przez małżónków:

1. Rachunki bankowe wspólne – i wtedy właścicielami są oboje małżonkowie i oboje mają prawo – zgodnie z Prawem bankowym – dysponować środkami zgromadzonymi na rachunku.
2. Małżonek jest współwłaścicielem a jedynie upoważnia drugiego na podstawie pełnomocnictwa wskazującego zakres możliwych czynności które dotyczą drugiego małżonką.
   
   

Najczęściej spotykam się z dwoma rodzajami nieuprawnionego korzystania ze środków pieniężnych pochodzących z majątku wspólnego: wybranie pieniędzy wspólnych na etapie konfliktu małżonków, korzystanie do własnych nieuprawnionych celów.

Takie działanie może (ale nie musi) prowadzić do wskazanych powyżej przestępstw.

Jeśli bowiem mówimy o prawie bankowym to trzeba wiedzieć, że bank zawsze chroni środki posiadacza rachunku bankowego tajemnicą bankową. Zatem nie będzie możliwe dysponowanie środkami małżonka przez drugiego nawet jeśli pochodzą z majątku wspólnego. Mówimy tu o sytuacjach ad hoc – tj. małżonek wyraża nagłą potrzebę wypłaty, lub informacji o rachunku bankowym. Bank wtedy odmówi informacji i dostępu do środków. Częstą prośbą jest także wstrzymanie możliwości wypłat z rachunku małżonka środków na nich zgromadzonych.

Umowy najmu w czasie trwania małżeństwa: Kluczowe aspekty i zagrożenia

W życiu małżeńskim, zarządzanie majątkiem wspólnym to często kwestia wymagająca zrozumienia, współpracy i zaufania między małżonkami. Jednakże, gdy wchodzi w grę umowa najmu nieruchomości, pojawiają się dodatkowe aspekty wymagające uwagi, zwłaszcza jeśli chodzi o zgody małżonka oraz zabezpieczenia przed nieuprawnionym wykorzystaniem majątku wspólnego.

Zgoda małżonka a umowa najmu

Umowy najmu, pomimo że są zawierane przez jednego z małżonków, mogą wpływać na całość majątku wspólnego. Dlatego też zgodnie z przepisami prawa małżonkowie powinni konsultować się wzajemnie i uzyskać zgodę drugiego małżonka przed podpisaniem umowy najmu nieruchomości. Jest to istotne, ponieważ umowa ta może dotyczyć zarówno nieruchomości stanowiącej majątek wspólny, jak i pieniędzy zgromadzonych na wspólnym koncie bankowym.

Aneks do umowy – kluczowy dokument

W przypadku, gdy umowa najmu zostaje zawarta bez wymaganej zgody małżonka lub nieruchomość objęta umową stanowi majątek wspólny, konieczne może być zawarcie aneksu do umowy. Aneks ten potwierdza zgodę drugiego małżonka na warunki umowy oraz wprowadza jasność co do kwestii związanych z zarządzaniem majątkiem wspólnym. Jest to ważne zabezpieczenie przed ewentualnymi sporami lub roszczeniami w przyszłości.

Ryzyko nieuprawnionego wykorzystania majątku wspólnego

Niestety, nie zawsze małżonkowie działają zgodnie z wymogami prawnymi i moralnymi. Może się zdarzyć, że jeden z partnerów podejmie decyzję o najęciu nieruchomości bez zgody drugiego małżonka lub nawet przywłaszczy środki pieniężne przeznaczone na potrzeby rodziny. Tego rodzaju działania mogą prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych oraz do zakłócenia zaufania w relacji małżeńskiej.

Wydanie lokalu a nieuprawnione posiadanie

W sytuacji, gdy umowa najmu zostaje zawarta bez odpowiedniej zgody małżonka lub stanowi naruszenie wspólnych interesów, drugi małżonek ma prawo wystąpić o wydanie lokalu. Jest to środek zabezpieczający mający na celu przywrócenie równowagi oraz ochronę praw drugiej strony. Należy jednak pamiętać, że tego rodzaju procedury mogą być czasochłonne i kosztowne, dlatego też najlepiej jest unikać sytuacji konfliktowych poprzez odpowiednie komunikowanie się i wspólne podejmowanie decyzji.

Wnioski

Umowy najmu w czasie trwania małżeństwa wymagają szczególnej uwagi ze strony małżonków. Zgodność z prawem oraz współdziałanie są kluczowe dla utrzymania harmonii w relacji małżeńskiej oraz zapewnienia bezpieczeństwa finansowego obu stron. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości czy sporów warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach rodzinnych i majątkowych, aby zapewnić sobie odpowiednią ochronę i zabezpieczenie interesów.

Wynagrodzenie za korzystanie rzeczy wspólnej.

Art. 224 § 1 KC wskazuje, że samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, natomiast art. 224 § 2 KC obciąża go takim obowiązkiem od czasu gdy dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Taki sam obowiązek ma posiadacz w złej wierze (art. 225 KC). Z art. 7 KC wynika domniemanie dobrej wiary. Stan dobrej wiary powinien istnieć przez cały czas korzystania z nieruchomości, możliwe jest przekształcenie dobrej wiary w złą (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2018 r., sygn.. akt III CSK 322/17, LEX nr 2490601).

W orzecznictwie wskazuje się, że dopóki współwłaściciele korzystają ze wspólnej rzeczy zgodnie z ich wolą wyrażoną nawet w sposób konkludentny, dopóty ich współposiadanie i korzystanie z rzeczy nie narusza art. 206 KC (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 24 listopada 2017 r., sygn. akt I CSK 109/17, LEX nr 2468917). W tej sprawie jednak było inaczej i naruszono prawo wnioskodawcy do współposiadania nieruchomości wspólnej.

Naprowadzone w toku postępowania dowody wskazują, że uczestniczka postępowania naruszyła posiadanie wnioskodawcy wymieniając zamki przed jego dobrowolnym wyprowadzeniem się, a co za tym idzie jej posiadanie pozostawało w spornym okresie w złej wierze.

Roszczeniu za bezumowne korzystanie z posiadanych składników majątku jest tym, które powinno być rozpoznawane w toku podziału majątku – art. 618 § 1 KPC, gdzie mowa o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 13 marca 2008 r., sygn. akt III CZP 3/08, OSNC 2009/4/53.)

Kontakt i podsumowanie

Jeśli po przeczytaniu powyższego artykułu wiesz, że niezbędne jest ustalenie twojej sytuacji majątkowej której przedmiotem jest majątek wspólny małżonków – skontaktuj się z prawnikiem. Pomogę Ci przejść przez kwestie korzystania z mieszkania, rachunku bankowego także w przypadku separacji lub rozwodu.

W przypadku konieczności skorzystania z pomocy profesjonalnego prawnika w Polsce, zrzeszonego w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie – podaję kontakt:

Dominik Nowak tel: +48 500861130, email: kontakt@dnradcaprawny.pl

Zachęcam do pozostawienia komentarza -odpowiemy niezwłocznie.

O Autorze.

Zapraszam do śledzenia moich publikacji na Instagram.